فشارخون حاملگی

فشارخون حاملگی چیست؟

دوران بارداری به عنوان حساس ترین مرحله زندگی زنان است. اهمیت دوران بارداری ، از این نظر چشمگیر است که سلامت و بهتر زیستن مادر به طور مستقیم در زندگی فرد دیگری موثر است. در جریان حاملگی و در دوره نفاس ، قلب و سیستم گردش خون دستخوش تطابق های فیزیولوژیک چشمگیری می شوند . در جریان حامگی طبیعی ، میانگین  فشار شریانی و مقاومت عروقی کاهش می یابد ، در حالی که حجم خون ومیزان متابولیسم پایه افزایش پیدا می کند . در نتیجه ، برونده قلب در حالت استراحت هنگامی که در وضعیت دراز کشیده به پهلو اندازه گیری می شود ، از اوایل حاملگی به بعد افزایش قابل توجهی پیدا می کند.برونده قلب به افزایش خود ادامه می دهد و در بقیه ی مدت حاملگی همچنان بالا باقی می ماند. تغییرات وضعیت زن حامله بر فشار خون شریانی تاثیر می گذارند.اختلالات فشار خون در بارداری یکی از شایع ترین عوارض خطرناک بارداری است. و تا 20 درصد در بارداری های اول دیده می شود که می تواند با مرگ و میر و عوارض مادر و جنینی همراه باشد این اختلالات همراه با خونریزی و عفونت سه علت مهم مرگ مادران را تشکیل می دهد .

اتیولوژی:

فشار خون حاملگی یا(PIH: Pregnancy induced hypertension)  یك عارضه شایع دوران بارداری است كه از عوارض آن، اختلال عملكرد اندوتلیال وتون عروقی در مادر است که می‌تواند باعث بروز علایم مغزی، كلیوی، كبدی و گاهی مرگ مادر شود. در جنین نیز این موارد می‌تواند باعث اختلال رشد، سندرم زجر تنفسی جنین و گاهی مرگ داخل رحمی شود. مطالعات اپیدمیولوژیك نشان داده است كه برخی عوامل نظیر چاقی، سابقه خانوادگی، میزان مصرف كالری و ... با بیماری در ارتباط هستند. اختلالات فشارخون بارداری طیفی از بیماری ها با علت نامشخص است و اعتقاد بر این است که عوامل متعددی که شامل تکامل غیرطبیعی جفت ، فاکتورهای مستعدکننده در مادر ، استرس اکسیداتیو ، ناسازگاری ایمنی نسبت به بافتهای آلوگراف جنین و استعداد ژنتیکی است باعث بروز آن می شود . تهاجم ناکافی تروفوبلاست جفت به داخل شریانهای مارپیچی رحم دراثر عوامل ذکرشده ، باعث پرفیوژن ضعیف جفت می شود . این وضعیت می تواند باعث آزادشدن عواملی مانند سیتوکینها و پراکسیدهای لیپیدی به سیستم گردش خون مادر شوند و با ایجاد استرس اکسیداتیو ، فعال شدن غیرطبیعی اندوتلیوم عروق مادر را تحریک کرده  و با پاسخ التهابی اندوتلیوم و اختلالات فشار خون توام شوند. هر کدام از این عوامل به نوعی در اختلال عملکرد اندوتلیوم عروق سیستمیک مادر نقش دارند که نتیجه آن انقباض عروقی و کاهش پرفوزیون بافت های ارگانهای حیاتی مادر است .

تشخیص بیماری:

هیپرتانسیون ، به فشار خون سیستولیک140میلی متر جیوه یا  بیشتر و یا فشار خون دیاستولیک 90 میلی متر جیوه یا بیشتراطلاق می شود . این اعداد باید حداقل در دوبار اندازه گیری به فاصله ی حداقل 6 ساعت به دست آیند ولی فاصله ی این اندازه گیری نباید از یک هفته بگذرد . معیارهای قدیمی افزایش فشار خون سیستولیک 30میلی متر جیوه یا بیشتر و افزایش فشارخون دیاستولیک 15میلی متر جیوه یا بیشترامروزه به کار برده نمی شود یا مورد اختلاف نظر است . پره اکلامپسی ، هیپرتانسیون به همراه ادم یا پروتئینوری یا  هردو که معمولا بعد از هفته ی بیستم حاملگی و اکثرا نزدیک ترم رخمی دهد.

پنج نوع بيماري افزايش فشارخون در دوران بارداري قابل تشخیص است كه شامل :
هيپرتانسيون بارداري:

نوع گذرا ، بدون عارضه و بدون پروتئينوري مي باشد .دراين حالت فشار خون معمولا تا ۱۲ هفته پس از زايمان به حالت طبيعي بر مي گردد .با وجود اين افزايش شديد فشار خون به خصوص در نيمه دوم بار داري بسيار خطرناك بوده  و نشان داده شده است كه ۱۰ درصد تشنجهاي اكلامپسي بدون بروز پروتئينوري واضح روي مي دهد.
پره اكلامپسي:

عارضه اختصاصي بارداري است. پروتئينوري علامت ثابت آن است. پروتئينوري شامل دفع ادراري ۳۰۰ ميلي گرم پروتئين يا بيشتر در عرض ۲۴ ساعت يا دفع پروتئين به ميزان ۳۰ ميلي گرم؛ یک مثبت نوار ادراري، در يك نمونه راندوم ادرار مي باشد . افزايش قطعيت پره اكلامپسي با فشار بیشتر از  16 روی 9، پروتئينوري بيش از ۲ گرم در ۲۴ ساعت، كراتينين بالاي1.2، پلاکت کمتر از 100000، LDH بالا هموليز ميكرو آنژيو پاتيك، سردرد پايدار يا اختلال بينايي و درد مداوم اپي گاستر مشخص مي شود.
 اكلامپسي :

 بروز تشنج در زن مبتلا به پره اكلامپسي مي باشد. ممكن است  قبل، حين و حتي ۱۰ روز پس از زايمان نيز روي دهد.
پره اكلامپسي اضافه شده به هيپرتانسيون مزمن:

شامل علائم پره اكلامپسي همراه با سابقه قبلي فشارخون مي باشد.
هيپرتانسون مزمن :

در اين موارد سابقه فشار خون بالای14  روی 9 پیش از بارداری یا پیش از هفته 20 حاملگي وجود دارد . فشار خوني كه پس از ۲۰ هفته بارداري تشخيص داده شود ولي پس از ۱۲ هفته بعد زايمان باقي بماند نيز ، جزو اين دسته است.

چه كسی در خطر ابتلا به پراكلامپسی قرار دارد؟

پراكلامپسی در اولین بارداری، در زنان با سن بسیار كم و نیز در زنان بالای 40 سال بیشتر دیده می‌شود.  سایر عوامل مستعد كننده شامل این موارد هستند:

* سابقه‌ی فشار خون بالا پیش از بارداری

* سابقه‌ی پراكلامپسی در مادر یا خواهران

* چاقی پیش از بارداری

* بادرادری دو یا چند قلو

* سابقه‌ی دیابت، بیماری كلیوی، لوپوس و روماتیسم مفصلی

چگونه از ابتلا به پره اکلامپسی پیشگیری کنیم؟
خانمهایی که به تازگی فشار دیاستول( فشار پایین) آنها 89-81 میلی متر جیوه شده است، یا بیش از 1 کلیوگرم در هفته افزایش وزن پیدا کرده اند باید هر 4-3 روز یکبار مراجعه کنند و مراقبت به طور سرپایی ادامه پیدا کند مگر اینکه علایمی مانند فشار خون بالا ، وجود پروتئین در ادرار ، اختلالات دید یا درد ربع فوقانی و راست شکم در آنها بروز کند. متاسفانه راه مطمئنی برای پیشگیری از وقوع پره اکلامپسی وجود ندارد ولی برای کاهش عوامل مستعد کننده ای که باعث افزایش فشار خون می شود، موارد زیر توصیه می شود:

- کنترل مرتب فشار خون و اندازه گیری وزن و میزان پروتئین در ادرار با توجه به دستور پزشک
- ویزیت مرتب توسط پزشک یا ماما                             
- مصرف مایعات کافی در طول شبانه روز
- مصرف کم مواد کافئین دار
- مصرف بیشتر میوه و سبزیجات تازه به دلیل خاصیت آنتی اکسیداتیو( محافظت کننده)

- مصرف ماهی ها بویژه ماهی های دریای جنوب به غیر از ماهی تن ( فقط در حد 6 اونس در هفته)و استفاده از کپسولهای روغن ماهی
- پرهیز از مصرف زیاد نمک و مواد نشاسته ای و غذاهای سرخ کردنی
- استراحت کافی در طول روز
-انجام مرتب تمرینات ورزشی

درمان:

درمان بستگی به سن بارداری دارد. یعنی مدت زمانی که از عمر جنین می گذرد.
1- اگر تاریخ زایمان نزدیک است و رشد جنین کافی است. ممکن است پزشک با توجه به شرایط مادر و جنین تصمیم به انجام زایمان بگیرد.

2- اگر مادر پره اکلامپسی خفیف داشته و جنین رشد کافی نداشته باشد، موارد زیر به مادران توصیه می شود:
- استراحت بر پهلوی چپ برای افزایش خونرسانی به جنین
- افزایش تعداد ویزیتها توسط پزشک یا ماما
- محدود نمودن مصرف نمک
- مصرف داروی پایین آورنده فشار خون به دستور پزشک
- بستری شدن در بیمارستان برای کنترل فشار خون و کارکرد کلیه

نوشته شده توسط:ریحانه عرب-کارشناس مامایی